در فاصله تاسیس دولت قاجار تا پایان سلطنت فتحعلی شاه (صدر قاجار) وقایع نگاران و مورخان زیادی ظهور کرد. آن ها تاریخ هایی با ارزش های متفاوت نوشتند و تاریخ نویسی در این دوره را از حیث کمی و در پاره ای موارد از حیث کیفی به توسعه و ترقی نسبی رساندند. میرزا فضل اله خاوری شیرازی، در سال آخر سلطنت فتحعلی شاه آخرین اثر در تاریخ نویسی صدر قاجار را با نام تاریخ ذوالقرنین نوشت. سبک و رویه خاوری در نوشتن تاریخ ذوالقرنین، اثر او را در میان تواریخ صدر قاجار که بیشتر آن ها در ردیف تاریخ نویسی سنتی ایرانی قرار می گیرند، متمایز و متفاوت کرد. خاوری بر پاره ای از ویژگی های تاریخ نویسی سنتی و وقایع نگاری های مرسوم وفادار بود، اما ویژگی های سبک او، تاریخ نویسی را از حد وقایع نگاری صرف و مرسوم فراتر برد، او را در جایگاه برجسته ای نشاند و در سرنوشت آینده تاریخ نویسی عصر قاجار نیز تاثیر نهاد. این ویژگی ها عبارت اند از: سبک، نثر و زبان ساده و روان و پرهیز از لفاظی های ادبی و بیهوده گویی مرسوم در گزارش حوادث، اهتمام مورخ به تحلیل و تعلیل رویدادها و از همه مهم تر، تاکید بر ضرورت اصلاح شیوه تاریخ نویسی، ورود او به حیطه انتقاد تاریخی و حضور محسوس مورخ در پس گزارش های تاریخی، شناختی نو از تاریخ و تمدن و نظام های جدید سیاسی اروپا.

این مقاله، به بررسی آثار داستانی صادق چوبک، از جهت عوامل فنی داستانی، مانند طرح، شخصیت، گفت وگو و... اختصاص دارد. هدف اصلی آن است تا شیوه برخورد، چوبک، به عنوان یکی از تواناترین نویسندگان داستان کوتاه، با عوامل مدرن داستان نویسی شناخته و ازاین رهگذر، سبک نویسندگی وی نیز مشخص شود. میزان تاثیر مکتب ادبی ناتورالیسم و نیز نهضت مدرنیسم، بر شیوه داستان نویسی چوبک، از دیگر اهداف این مقاله است.

حسین مکی کنشگر فعال سیاسی است که با باور به نظریه قهرمان تاریخ نوشته است. پژوهش حاضر نسبت کنشگری سیاسی مکی با حرفه تاریخ نویسی او را بررسی می کند و بر این فرضیه استوار است که باور به قهرمان و تغییر قهرمانان نزد مکی ارتباط نزدیکی با پیشه سیاستمداری او دارد و پیشه مکی به عنوان یک سیاستمدار این رابطه را در تاریخ نویسی اش پررنگ جلوه می دهد. بر بنیاد نظریه قهرمان گرایی که او بدان باور داشته است، در تاریخ نویسی فقط سیاستمداران، به ویژه سیاستمداران برجسته در تاریخ حضور دارند و توده های مردم و طبقات فرودست که پایه و شالوده شکل گیری رخدادهای این دوران مانند نهضت ملی شدن نفت بودند، غایب هستند. در نتیجه نوشتار مکی از یک سو تحت تاثیر این نظریه موجب فرایند حاشیه رانی و حذف توده های مردم و طبقات فرودست جامعه در تحولات تاریخ معاصر ایران شده است و به تبع آن تاریخ نویسی او به شدت سیاست محور و فردمحور است و کلیت جامعه و نقش آفرینی گروه های اجتماعی مغفول مانده است. در برابر فرایند حذف و حاشیه رانی، مکی از برجسته سازی استفاده می کند. او از نقش بی بدیل خود و برخی دیگر از قهرمانان مدنظرش در تحولات دهه بیست و سی شمسی پرده برمی دارد؛ قهرمانانی که به دلیل منافع سیاسی و حزبی بعد از مدتی به ضد قهرمان مبدل می شوند.

برخی شاهنامه را به دلیل منظوم یا حماسی بودن و یا وجود بخش های اسطوره ای، متنی تاریخی ندانسته یا دست کم ارزش تاریخیش را کم رنگ انگاشته اند. این جستار به دنبال یافتن پاسخ پرسش هایی درباره سبک و شیوه تاریخ نویسی شاهنامه، شناخت ویژگی های تاریخ نگارانه آن و نشان دادن ارزش و جایگاه آن در روند تاریخ نویسی ایرانی است. در این مقاله پس از نگاهی به تاریخ نویسی ایران باستان و سده های نخستین اسلامی، ویژگی های سبک تاریخ نویسی شاهنامه بررسی شده است و می توان آن را ادامه دهنده راهی کهن در تاریخ نویسی دانست. روش کار چنین است که پس از واکاوی عناصر و درون مایه های تاریخ نگارانه متن، دلایل و نشانه های اهداف و انگیزه های تاریخ نگارانه فردوسی با آوردن گواه هایی از متن شاهنامه در 6 دسته بخش بندی شده است. سویه های شاعرانه، داستانی و اسطوره ای متن، و نیز اهداف اخلاقی و خویشکاری ملی/ هویتی فردوسی، لطمه ای به سویه تاریخی رخ دادها و اعتبار آنها وارد نساخته است. بر اساس این یافته ها می توان دریافت که شاهنامه افزون بر دارا بودن ویژگی های تاریخ نویسی ایران باستان و نوزایی آن، این شیوه را به اوج نیرومندی و کارایی رسانده و از این رو تاثیری بسیار بر تاریخ های پس از خود نیز داشته است.

فرخی یزدی (1318-1267ش) از شاعرانی است که در کنار شعر سرودن به روزنامه نگاری روی آورد، بخشی از مقالات روزنامه طوفان که فرخی یزدی ناشر آن بود به قلم اوست، در نثر فرخی یزدی آنچه بیشتر مورد نظر نویسنده است رساندن پیام سیاسی و اجتماعی خود به خواننده است و طبعا چگونگی نگارش نثر در مرحله بعد قرار می گیرد. با آنکه توقع خواننده از شاعران نثرنویس آن است که نثری شاعرانه داشته باشند اما در نثر مقالات فرخی یزدی این ویژگی کمتر دیده می شود حتی با آنکه فرخی یزدی دیوان های شعر گذشتگان را از نظر گذرانده استشهاد به شعر شاعران کمتر در نثر او به چشم می خورد. نثر فرخی در مقالات او غالبا به خطابه ای مکتوب شباهت پیدا می کند و لحن خطایی و آتشین آن باعث شده که زبان این گونه مقالات به زبان گفتگو نزدیک شود و از این دهگذر اشکالاتی که مخل فصاحت نثر است در کلام او راه یابد. عناوینی که فرخی یزدی برای مقالات خود انتخاب می کند نیز غالبا برگرفته از ضرب المثل های مردم و زبان گفتگوی آنهاست، برخی از این ویژگی ها در نثر شاعر همعصر فرخی یزدی یعنی میرزاده عشقی (1303-1272 ش) نیز دیده می شود که در این مقاله به آن نیز اجمالا اشاره می گردد.

پژوهش حاضر کوشیده است سیر نگارش امالی در حدیث شیعه را بررسی کند. سابقه امالی نویسی در حدیث شیعه، به عصر رسول خدا (ص) می رسد، به گونه ای که اولین امالی در زمان حیات ایشان و به املای آن حضرت و خط حضرت علی (ع) سامان یافت. در دوران حضور امامان معصوم (ع) شاهد پدید آمدن این قبیل آثار هستیم که «امالی» هشام بن حکم، «امالی» نوبختی، و «امالی» ابوبکر بن عیاش از آن جمله اند. پس از این دوران، یعنی عصر غیبت، نیز تعداد قابل توجهی از محدثان به امالی نویسی همت گماشته و آثار فاخری از خود برجای نهاده اند. «امالی» شیخ مفید، «امالی» شیخ طوسی، «امالی» شیخ صدوق، «امالی» ابوالمفضل شیبانی و «امالی» ناصر کبیر از مهمترین این کتاب ها به شمار می روند.

پس از شکل گیری حاکمیت سعودی در شبه جزیره عربستان که پس از هم پیمانی محمد بن سعود حاکم شهر الدرعیه در قلب منطقه نجد عربستان سعودی و محمدبن عبدالوهاب رخ نمود، تاریخ نویسی سعودی نیز آغاز به کار کرد. این تاریخ نویسی در طول تاریخ خود از الگوهای متعددی پیروی کرده است. در وهله نخست و با توجه به تفاوت های فرهنگی مکانی می توان از دو الگوی تاریخ نویسی نجدی و بغدادی پیرامون برآمدن آل سعود سخن گفت، که در الگوی نخست عنصر وهابی در مقابل عنصر سعودی برجسته می شود، و در الگوی دوم سرزمین نجد به عنوان عنصر اصلی درنظر گرفته شده است. تفاوت در عنصر زمان نیز باعث ایجاد الگوهای متعدد تاریخ نویسی سعودی شده است، از همین جهت می توان از منظر هویتی دوگونه تاریخ-نویسی متقدم (دوره نخست حاکمیت آل سعود) و متاخر (دوره پس از شکل گیری حاکمیت سوم سعودی) را در نظر گرفت.

سیاست نامه یکی از ابزارهای کمک به فرایند تصمیم گیری در هر کشور است. طرح چارچوبی برای شیوه نگارش سیاست نامه زمینه را برای انتقال مناسب راه حل ها برای مساله سیاسی و راهبردی در چرخه سیاستگذاری فراهم می سازد. برای این کار مقاله حاضر نخست به جایگاه علم سیاستگذاری به عنوان علم در عمل برای کمک به مراکز راهبردی مثل دولت در علوم سیاسی می پردازد. پس از آن در فرایند سیاستگذاری توجه به چرخه سیاستگذاری به عنوان مبنای تصمیم گیری منطقی مطرح می شود. با شناخت فرایند سیاستگذاری، امکان تمایزگذاری بین دو نوع نوشتار راهبردی -مطالعه سیاستگذاری و سیاست نامه امکان پذیر می گردد. در نهایت مقاله به شیوه نگارش سیاست نامه از معیارهایی که برای توصیف مساله، تحلیل مساله و در مرحله سوم سناریوسازی و ارائه راه حل اشاره دارد. لازم به ذکر است که این شیوه ها به عنوان مبنای راهنما مطرح است و روش تجویزی محسوب نمی شود. لذا یکی از راه های پیشنهادی یا یک الگو و راهنمای ارتباطی بین مراکز راهبردی و مشاوره دهی و مقامات تصمیم گیر در سطح کلان جامعه محسوب می شود.